Փետրվարի 16 , 2024թ.
Ժամը՝ 15․15
Տեղը՝ «Մխիթար Սեբաստացի» կրթահամալիրի Մայր դպրոց, Մարմարյա սրահ, հասցե՝ Բաբաջանյան 25
Բովանդակությունը՝ «Սասունցի Դավիթը» (Հովհ․ Թումանյանի մշակմամբ)
Նպատակը՝ Ձոն Գագիկ Գինոսյանին
Իրականացումը՝ Կարդում ենք նախագծով
Մասնակիցներ՝ Հյուսիսային, Հարավային, Արևելյան, Արևմտյան դպրոցների 5-րդ դասարանցիներ, Միջին, Ավագ դպրոցներ, Քոլեջ
Համակարգող դասավանդողներ՝ Քրիստինե Շահբազյան, Գոհար Բալջյան, Արմինե Աբրահամյան, Նառա Նիկողոսյան, Սոֆյա Մամյան, Անահիտ Հովսեփյան, Ելենա Սարգսյան, Հասմիկ Ղազարյան, Նունե Մովսիսյան, Անուշ Ներսիսյան, Անահիտ Գրիգորյան
Ծրագրում՝
Ավագ դպրոց
Հիշենք զօղորմին Ծովինարին,
Քառսուն օղորմի Սանասարին։
Հիշենք զօղորմին Բաղդասարին,
Քառսուն օղորմի Դեղձուն Ծամին։
Հիշենք զօղորմին Քեռի Թորոսին,
Քառսուն օղորմի Ձենով Հովանին։
Հիշենք զօղորմին Ջոջ Մհերին,
Քառսուն օղորմի Արմաղանին։
Հազար օղորմի էն Թառլան Դավթին,
Քառսուն օղորմի Խանդութ խանումին։
Հիշենք զօղորմին Պստիկ Մհերին,
Քառսուն օղորմի Գոհար խանումին։
Հիշենք զօղորմին, քառսուն օղորմի,
Մեր փիր վարպետին, որ մեզի պատմեց։
Հիշենք զօղորմին, հազար օղորմի
Ականջ արողի հոր ու մոր հոգուն։
******************************
Միասնական՝ ԻՐՈՒՐ ԽԵՏ
****************************
********************************
Միասնական ընթերցմամբ՝
Առյուծ Մըհերը, զարմով դյուցազուն,
Քառասուն տարի իշխում էր Սասուն.
Իշխում էր ահեղ, ու նըրա օրով
Հավքն էլ չէր անցնում Սասմա սարերով։ ( դադար, ապա թմբուկի հարվածներ)
Սասմա սարերից շա՜տ ու շատ հեռու
Թնդում էր նրա հռչակն ահարկու,
Խոսվում էր իր փառքն, արարքն անվեհեր.(Հազար բերան )
Հազար բերան էր – մի Առյուծ-Մհեր։
Մհերն է իշխում, Մհերն է իշխում, Մհերն է իշխում․ Մհերն է իշխում
(ցածրից դեպի բարձր ձայնով կտրուկ ավարտ)։
*******************
Միասնական կատարում․ Մհեր ճութ էր
Մհեր ճութ էր, էլ ճթացավ,
Քյանց բարդի ծառ՝ երկանացավ,
Մհեր նստեր կապույտ քուռակ,
Մեջքին կապեր պողպատ, ուրագ,
Սուրբ Կարապետ տա ձեր մուրազ,
Տա ձեր մուրազ՝ Ալելույա:
******************************
Միասնական՝ ԻՐՈՒՐ ԽԵՏ
****************************
****************************
Սկըսավ մըտածել դյուցազուն ծերը.
– Հասել էն կյանքիս աշնան օրերը,
Շուտով սև հողին կերթամ ես գերի,
Կանցնի ծըխի պես փառքը Մըհերի,
Կանցնեն և՛ անուն, և՛ սարսափ, և՛ ահ,
Իմ անտեր ու որբ աշխարքի վըրա
Ոտի կըկանգնեն հազար քաջ ու դև…
Մի ժառանգ չունեմ՝ իմ անցման ետև
Իմ թուրը կապի, Սասուն պահպանի…
Ու միտք էր անում հըսկան ծերունի։
******************************
Միասնական՝ ԻՐՈՒՐ ԽԵՏ
******************************
*******************
— Ողջո՜ւյն մեծազոր Սասմա հըսկային.
Քու ձենը հասավ աստծու գահին,
Ու շուտով նա քեզ մի զավակ կըտա։
Բայց լավ իմանաս, լեռների արքա,
Որ օրը որ քեզ ժառանգ է տըվել,
Էն օր կըմեռնեք քու կինն էլ, դու էլ։
******************************
Միասնական արձագանք.
– Քու կի’նն էլ, դու’ էլ։
*******************
— Իր կամքը լինի, ասավ Մհերը.
Մենք մահինն ենք միշտ ու մահը մերը,
Բայց որ աշխարքում ժառանգ ունենանք,
Մենք էլ նըրանով անմեռ կըմընանք։
*******************
Հըրեշտակն էստեղ ցոլացավ նորից,
Ու էս երջանիկ ավետման օրից
Երբ ինը ամիս, ինը ժամն անցավ,
Առյուծ-Մըհերը զավակ ունեցավ։
Դավիթ անվանեց իրեն կորյունին.
****************
Բոլորը միասին․
– Դավի՜թ, Դավի~թ , Դավի~թ Դավի~թ ․․․
*******************
Ընթերցում են միասին
Էս դարում Մըսըր անհաղթ ու հզոր
Մըսրա-Մելիքն էր նըստած թագավոր։
Հենց որ իմացավ՝ էլ Մըհեր չըկա,
Վեր կացավ կըռվով Սասունի վըրա։
Ձենով Օհանը ահից սարսափած՝
Թըշնամու առաջն ելավ գըլխաբաց,
Աղաչանք արավ, ընկավ ոտները.
*******************
-Դու եղիր, ասավ, մեր գլխի տերը,
Ու քու շըվաքում քանի որ մենք կանք,
Քու ծառան լինենք, քու խարջը միշտ տանք,
Միայն մեր երկիր քարուքանդ չանես
Ու քաղցըր աչքով մեզ մըտիկ անես։
*******************
– Չէ՛, ասավ Մելիք, քու ամբողջ ազգով
Անց պիտի կենաս իմ թըրի տակով,
Որ էգուց-էլօր, ինչ էլ որ անեմ,
Ոչ մի սասունցի թուր չառնի իմ դեմ․․․
******************************
Միասնական՝ ԻՐՈՒՐ ԽԵՏ
****************************
Ավագ , Միջին դպրոցներ, Քոլեջ. պար Իշխանաց
***********************************
Ու գընաց Օհան՝ բոլոր-բովանդակ
Սասունը բերավ, քաշեց թըրի տակ
Մենակ Դավիթը, ինչ արին-չարին,
Մոտ չեկավ դուշման Մելիքի թըրին։
*******************
Եկան քաշեցին՝ թե զոռով տանեն,
Թափ տըվավ, մարդկանց գըցեց դես ու դեն,
Փոքրիկ ճըկույթը մի քարի առավ,
Ապառաժ քարից կըրակ դուրս թըռավ։
*******************************************
(ընդմիջում թմբկազարկերով)
*****************************************
— Պետք է սպանեմ էս փոքրիկ ծուռին,
Ասավ թագավորն իրեն մեծերին։
*******************
Թագավո՛ր, ասին, դու էսքան հըզոր,
Թըրիդ տակին է ողջ Սասունն էսօր.
Ի՞նչ պետք է անի քեզ մի երեխա,
Թեկուզ իր տեղով հենց կըրակ դառնա։
*******************
— Դո՛ւք գիտեք, ասավ Մըսրա թագավոր,
Բայց թե իմ գըլխին փորձանք գա մի օր,
Էս օրը վըկա,
Սըրանից կըգա։
******************************
Միասնական՝ ԻՐՈՒՐ ԽԵՏ
********************
*******************
Գընաց Օհանը երեխի ոտի
Մի զույգ ոտնաման բերավ երկաթի,
Երկաթի մի կոռ շալակին դըրած,
Ու արավ Սասմա քաղքի գառնարած։
*******************
«Է՜յ ջան, սարե՛ր,
Սասման սարե՜ր․․․»
*******************
Որ կանչեց, նըրա ձենից ահավոր
Դըղորդ-դըմբդըմբոցն ընկավ սար ու ձոր․
(ոտնաձայներ)
Վայրի գազաններ բըներից փախան,
Քարեքար ընկան, դատարկուն եղան։
Դավիթը ընկավ նըրանց ետևից,
Որին մի սարից, որին մի ձորից—
Աղվես, նապաստակ, գել, եղնիկ բըռնեց,
Հավաքեց, բերավ, գառներին խառնեց,
*******************
Լուսին իշխաններ ելան միասին,
Գընացին Ձենով Օհանին ասին.
— Տո՛ Ձենով Օհան, տո՛ մահի տարած,
Էս խենթը բերիր, արիր գառնարած,
Ոչ գառն է ջոկում, ոչ գելն ու աղվես,
Գազանով լըցրեց մեր քաղաքն էսպես,
Աստված կըսիրես՝ դի՛ր ուրիշ բանի,
Թե չէ էս խա՛լխին լեղաճաք կանի։
*******************
Համբավը տարան Մըսրա Մելիքին.
— Հապա՜ չես ասիլ՝ Դավիթը կըրկին
Հոր վանքը շինել, իշխան է դառել,
Դու օխտը տարվան խարջը չես առել։
Մելիք զայրացավ.
— Գընացե՛ք, ասավ,
Բադին, Կոզբադին,
Սյուդին, Չարխադին,
Սասմա քար ու հող տակն ու վեր արեք,
Իմ օխտը տարվան խարաջը բերեք։
*******************
Հե՜յ, ո՞ւր ես, Դավի՜թ, հայոց պահապան,
Քարը պատըռվի— դո՛ւրս արի մեյդան։
********************************
Ավագ դպրոց, Քոլեջ՝ Ալաշկերտի քոչարի
********************************
— Կորե՛ք, անզգամ դուք Մըսրա շըներ,
Բա չե՞ք իմացել դուք Սասմա ծըռեր…
Մեռա՞ծ եք կարծում դուք մեզ, թե՞ շըվաք,
Կուզեք մեր երկիր դընեք խարջի տա՜կ…
Բարկացավ Դավիթ, չափը շըպըրտեց,
Տըվավ Կողբադնի գըլուխը ջարդեց,
Չափի փըշրանքը պատն անցավ, գընաց,
Մինչև օրս Էլ դեռ գընում Է թըռած։
Ու ելան՝ թափած ոսկին թողեցին,
Հայոց աշխարքից փախան գընացին
Բադին, Կոզբադին,
Սյուդին, Չարխադին։
******************************
Միասնական՝ ԻՐՈՒՐ ԽԵՏ
********************
Քոլեջ, Արևմտյան դպրոց՝ Յարխուշտա
*******************
Ձենով Օհանին զարմանքը տարավ։
Քուրքը ուսն առավ, սարը բարձրացավ.
Սարը բարձրացավ, տեսավ, ի՜նչ տեսավ։
Մըսրա թագավոր ելել է, եկել,
Եկել, մեր դաշտին բանակ է զարկել.
Թիվ կա աստղերին, թիվ չկա զորքին…
Վա՜յ մեր արևին, վա՜յ մեր աշխարքին…
Ե՜կ, ոսկին տանենք, աղջիկներ տանենք,
Չոքենք առաջին, պաղատանք անենք,
Գուցե թե գըթա,
Մեզ սըրի չըտա…
*******************
Հագավ Դավիթ զենքն ու զըրահ,
Կապեց գոտին, Թուր-Կեծակին,
Խաչն էլ իր հաղթ բազկի վըրա,
Ելավ, հեծավ Առյուծ հոր ձին,
Հոր ձին հեծավ ու մըտրակեց։
*******************
Միասնական.
– Ով քընած եք՝ արթուն կացե՜ք,
Ով արթուն եք՝ ելե՜ք, կեցե՜ք,
Ով կեցել եք՝ զենք կապեցե՜ք,
Զենք եք կապել՝ ձի թամբեցե՜ք,
Ձի եք թամբել՝ ելե՜ք, հեծե՜ք,
Հետո չասեք՝ թե մենք քընած —
Դավիթ գող-գող եկավ, գընաց…
–Չասե՜ք, չասե՜ք, չասե՜ք, չասե՛ք (ցածրից դեպի բարձր ձայնով կտրուկ ավարտ)։
********************
(ընդմիջում թմբկազարկերով)
***************************
– Կըռիվ անենք, ասավ Մելիք,
Իմն է միայն զարկն առաջին։
-Քոնն է, զարկի՛ր, կանչեց Դավիթ,
Գընաց, կեցավ դաշտի միջին։
Ելավ, կանգնեց Մըսրա-Մելիք,
Գընաց մինչև հողը Մըսրա,
Ու էնտեղից, գուրզը ձեռին
Քըշեց, եկավ Դավթի վըրա։
*******************
Միասնական․ Առաքել,Մուշեղ
Առաքել, Մուշեղ լեռներուց իջան,
Առաքել, Մուշեղ լեռներուց իջան,
Ավերակ ջաղաց, հոգի ջան, եղան օթևան:
Ավերակ ջաղաց, հոգի ջան, եղան օթևան:
Երկինք թող շնորհե, նրանց վառ պսակ,
Երկինք թող շնորհե, նրանց վառ պսակ,
Մենք էլ վառ պահենք, հոգի ջան, նրանց հիշատակ:
Մենք էլ վառ պահենք, հոգի ջան, նրանց հիշատակ:
Դե զարկեք, զարկեք,
Դե զարկեք քաջ-քաջ,
Դե զարկեք, տղերք,
Դե զարկեք քաջ-քաջ,
Դե զարկեք, զարկեք,
Դե զարկեք քաջ-քաջ,
Տիրոջ սուրբ կամքով հոգի ջան
Մենք կերթանք առաջ:
Տիրոջ սուրբ կամքով հոգի ջան
Մենք կերթանք առաջ:
**************************
Եկավ, զարկեց բոլոր ուժով,
Ծանըր զարկով հըսկայական,
Փոշին ելավ Սասմա դաշտից,
Բըռնեց երեսն արեգական։
Երեք գիշեր ու երեք օր
Փոշին կանգնեց ամպի նըման,
Երեք գիշեր ու երեք օր
Բոթը տըվին Դավթի մահվան։
*******************
Մելի՛ք, ասավ, ո՞ւմն է հերթը։
Սարսափ կալավ գոռ Մելիքին,
Մահվան դողը ընկավ սիրտը
Ու տապ արավ գոռոզ հոգին։
Ասավ, ելավ ու փոթորկեց,
Թըռավ, ցոլաց Դավթի հուր ձին,
Ձին փոթորկեց, փայլատակեց
Ու ցած իջավ Թուր-Կայծակին։
Անցավ քառսուն գոմշի կաշին,
Անցավ քառսուն քարերը ցած,
Միջից կըտրեց ժանտ հըրեշին,
Օխտը գազ էլ դենը գընաց։
*******************
Էս որ տեսավ Մըսրա բանակ,
Ջուր կըտըրվեց ահ ու վախից։
Դավիթ կանչեց.- Մի՛ վախենաք,
Ակա՛նջ արեք հալա դեռ ինձ։
*******************
Միասնական՝ ԻՐՈՒՐ ԽԵՏ
Վերջին միասնական արար.
Դարձե՛ք եկած ճանապարհով
Ձեր հայրենի հողը Մըսրա.
Բայց թե մին էլ զենք ու զոռով
Վեր եք կացել դուք մեզ վըրա,
Հորում լինեն քառսուն գազ խոր
Թե ջաղացի քարի տակին, —
Կելնեն ձեր դեմ, ինչպես էսօր,
Սասմա Դավիթ, Թուր-Կեծակին։
Էն ժամանակ աստված գիտի,
Ով մեզանից կըլնի փոշման.
Մե՞նք, որ կելնենք ահեղ մարտի,
Թե՞ դուք, որ մեզ արիք դուշման։
Միասնական՝ ԻՐՈՒՐ ԽԵՏ
ՍՅՈՒԶԻ ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ 